1. Anasayfa
2. Sayfalar
3. Tarımda Sessiz Tehlike: Pestisit Risklerinin Azaltılmasına Yönelik Bilimsel Yaklaşımlar

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından 2025 yılında yayımlanan Guidance on options for reducing risk when phasing out pesticides başlıklı rapor, tarımsal üretimde sıklıkla göz ardı edilen kimyasal tehlikelere karşı bilimsel ve stratejik bir yaklaşım sunmaktadır. Özellikle düşük ve orta gelirli ülkelerdeki regülasyon eksikliklerini ve alternatif yetersizliklerini dikkate alan bu rehber, pestisitlerin halk sağlığı, çevre ve gıda güvenliği üzerindeki etkilerine dikkat çekmektedir.

Kimyasallardan Korunmanın Yolu: Uygulanabilir Politika Seçenekleri

Rehber, zararlı pestisitlerin aşamalı olarak kullanım dışı bırakılması için ülkelerin yasal, teknik ve sosyoekonomik kapasitesine uygun alternatif stratejiler geliştirmelerini önermektedir. Bu doğrultuda öne çıkan seçenekler:

• Zorunlu Yasaklama ve Gönüllü Geri Çekme: Bilimsel verilerle desteklenen yüksek riskli maddelerin piyasadan çekilmesi.
• Risk Azaltıcı Uygulamalar: Uygulayıcı eğitimi, koruyucu donanım kullanımı ve pestisit uygulama tekniklerinin iyileştirilmesi.
• Alternatiflerin Yaygınlaştırılması: Biyolojik mücadele, entegre zararlı yönetimi (IPM) ve agroekolojik yöntemlere geçiş.

Uluslararası Yükümlülükler ve Yasal Uyum Zorunluluğu

Stockholm ve Rotterdam Sözleşmeleri gibi çok taraflı çevre anlaşmalarına dayalı olarak ülkelerin zararlı pestisitlerle mücadele yükümlülükleri, bu rehberin normatif temelini oluşturmaktadır. Rapor, ülkelerin kendi ulusal mevzuatlarını bu uluslararası çerçeve ile uyumlu hâle getirmelerini önermekte, bunun için aşamalı geçiş planları, izleme mekanizmaları ve kapasite geliştirme adımlarını detaylandırmaktadır.

Bilimsel Dayanak, Toplumsal Farkındalık ve Kurumsal Dayanıklılık

Rehber, yalnızca teknik ve yasal yönleri değil, aynı zamanda sosyal dinamikleri de göz önünde bulundurmaktadır. Etkin bir pestisit azaltım stratejisi için:

• Çiftçilerle Etkileşim ve Eğitim Programları,
• Tüketicinin Bilinçlendirilmesi,
• Kamu-özel sektör iş birlikleriyle alternatif tarım modellerinin yaygınlaştırılması önerilmektedir.

Ayrıca, pestisit kalıntılarının izlenmesi, atık pestisitlerin güvenli şekilde bertarafı ve risk iletişimi politikalarının güçlendirilmesi gibi kurumsal sürdürülebilirlik adımları da vurgulanmaktadır.

Zehirsiz Bir Tarım İçin Bilim Temelli Geçiş

FAO/WHO rehberi, pestisit kullanımının azaltılmasını yalnızca çevresel bir gereklilik değil, aynı zamanda halk sağlığını koruyan, ekosistem hizmetlerini sürdüren ve iklim dirençli tarıma geçişi destekleyen çok boyutlu bir kalkınma stratejisi olarak ele almaktadır. Gıda sistemlerinin geleceği için bu sessiz tehlikeye karşı etkili ve entegre çözümler geliştirilmesi elzemdir.

Referans:
FAO & WHO. 2025. International Code of Conduct on Pesticide Management – Guidance on options for reducing risk when phasing out pesticides. Rome. https://doi.org/10.4060/cd5993en