1. Anasayfa
2. Sayfalar
3. Gıda Arzı Güvenliği ve Dijitalleşme: Blockchain Teknolojisi ile Üçüncü Taraf Sertifikasyonu

Dos Santos, Torrisi ve Pantoni (2021) tarafından gerçekleştirilen çalışma, tarım-gıda tedarik zincirinde akıllı sözleşmeler ve blokzincir tokenları kullanarak üçüncü taraf sertifikasyonu konusunu ele almaktadır. Çalışma, tüketicilerin süpermarket alışverişlerinde verdiği kararların gıda markalarını sürdürülebilir ve sosyal sorumlu tarım yöntemleri iddialarında bulunmaya yönlendirdiği gerçeğinden hareket etmektedir. Özellikle kaliteli şarapların tedarik zinciri boyunca sahtecilik sorunlarına maruz kaldığı belirtilerek, hasat aşamasından başlayarak bitkisel tarım ürünlerinin üçüncü taraf sertifikasyonuna (TPC) etkili ve sınırsız açık erişim sağlayan bir yöntem sunulmaktadır.

Araştırmacılar, mevcut organik gıda sertifikasyon metodolojilerinin sınırlı kaldığını ve "yeşil yıkama" (green-washing) olarak adlandırılan yanıltıcı pazarlama uygulamalarının tüketicileri çevre dostu ürün konusunda yanılttığını vurgulamaktadır. Bu bağlamda, üçüncü taraf sertifikasyonu, birinci ve ikinci taraf sertifikasyonundan farklı olarak, sertifikayı veren otoritenin işlemde herhangi bir çıkarının bulunmaması nedeniyle daha güvenilir kabul edilmektedir. Özellikle şarap sektöründe görülen "çifte harcama" problemi ve kitle dengesi sorunu, premium üreticilerin itibarını zedeleyebilecek dolandırıcılık türleri olarak tanımlanmaktadır.

Çalışmada önerilen çözüm, Ethereum tabanlı tokenlar ve akıllı sözleşmeler kullanarak her çiftliğin bireysel hasatları için sertifikaları takip etmeyi mümkün kılan bir sistem sunmaktadır. Bu sistem, ERC-1155 standardı NFT'ler (Non-Fungible Tokens) kullanarak modifiye edilmiş bir Ethereum IGR token seti üzerinden Rinkeby test ağında dağıtılmış ve değerlendirilmiştir. Araştırmanın ana bulguları arasında; token akıllı sözleşmeleri kullanarak herhangi bir istenen otorite için kamuoyunun TPC'ye anında erişim sağlaması, mobil uygulama ve blokzincir teknolojisi aracılığıyla tüketicilere görünür TPC ile gıda güvenliğinin artırılması ve sahtecilik ile yeşil yıkamanın azaltılması yer almaktadır.

Sistem mimarisi açısından, yazarlar farklı blokzincir türlerini analiz etmiş ve kamusal izinsiz blokzincirin en uygun seçenek olduğunu belirlemiştir. Bu seçim, tedarik zincirindeki potansiyel olarak bilinmeyen paydaşlara açık kapı politikası sürdürme ihtiyacından kaynaklanmaktadır. Ethereum'un işlevsel olmayan gereksinimlerin çoğunu karşılaması nedeniyle, ERC-1155 standardı protokolü ile kamusal Ethereum ortamı tercih edilmiştir. Sistem, çiftçinin hasat özelliklerini ve uygun sertifikasyon otoritesini seçmesine olanak tanırken, otoritenin çiftliği denetlemesi ve sertifika yayınlaması sürecini içermektedir.

Ekonomik teşvik mekanizması, sistemin sürdürülebilirliği açısından kritik öneme sahiptir. Ürününü sertifikalandırmaya karar veren çiftçi, mahsulü için daha yüksek satış fiyatı talep edebilme imkanına sahip olmaktadır. Benzer şekilde, zincirdeki her katılımcı, artık basit bir emtia olmayan ürün nedeniyle prim talep edebilmektedir. Son tüketici de sertifikalı bir ürün için daha yüksek fiyat ödeme eğilimi göstermektedir. Bu yapı, traceability dokümantasyonu ve veri yönetimi konusundaki ekstra çabalar için gerekli olan teşvik mekanizmasını sağlamaktadır.

Sonuç olarak, dos Santos ve arkadaşlarının geliştirdiği bu framework, tarım tedarik zincirinde şeffaflığı artırmak, tüketici güvenini sağlamak ve yeşil yıkama girişimlerini engellemek amacıyla dağıtılmış defter teknolojisinin etkili bir uygulamasını sunmaktadır. Sistem, düşük işlem maliyetleri, zincir boyunca her traceability ortağına sağlanan teşvikler ve "çifte harcama" sorununun önlenmesi gibi önemli avantajlar sunarak, gıda güvenliği ve dijitalleşme alanında önemli bir katkı sağlamaktadır.

GADOM Önerileri ve Değerlendirmeler

Gıda Arzı Güvenliği ve Dijitalleşme Ortak Uygulama ve Araştırma Merkezi (GADOM) olarak, blockchain teknolojisi ve akıllı sözleşmelerin gıda tedarik zincirinde sağladığı devrimsel olanakları yakından takip etmekteyiz. Bu çalışmanın ortaya koyduğu üçüncü taraf sertifikasyon modeli, merkezimizin "Tarladan Sofraya" vizyonuyla tam bir uyum içindedir. Özellikle her hasadın benzersiz dijital kimliği ile izlenebilirliğinin sağlanması, gıda güvenliği ve şeffaflık konularında çalışmalarımıza önemli katkılar sunmaktadır. Bu bağlamda, Türkiye'nin gıda sektöründe dijital dönüşümünü hızlandırmak için blockchain tabanlı sertifikasyon sistemlerinin pilot uygulamalarının başlatılmasını, üretici-tüketici arasında güven köprüsü kuracak dijital platformların geliştirilmesini ve bu teknolojilerin yaygınlaştırılması için sektörel işbirliklerin artırılmasını önermekteyiz. Bu doğrultuda geliştirdiğimiz izlenebilirlik sistemimizi https://izlenebilirlik.klu.edu.tr adresini ziyaret ederek incelemenizi tavsiye ederiz. Kırklareli Üniversitesi koordinatörlüğünde, Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi ve Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi ortaklığıyla yürüttüğümüz çalışmalar, gıda arzı güvenliğinde teknolojik yeniliklerin uygulanması konusunda ülkemizin öncü adımlarını oluşturmaktadır.

Kaynakça

Dos Santos, R. B., Torrisi, N. M., ve Pantoni, R. P. (2021). “Third party certification of agri-food supply chain using smart contracts and blockchain tokens”. Sensors, 21(16). doi:10.3390/s21165307